Πραμόριτσας, Ποτάμιο οικοσύστημα χωρίς ποτάμι!!!!

Οι υδροηλεκτρικές μονάδες είναι ένας εναλλακτικός τρόπος για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, που δεν επιβαρύνει την ατμόσφαιρα με ρύπους, και παράλληλα προσφέρει άλλα οφέλη, όπως εμπλουτισμό υδροφορέων, άρδευση, αλιεία κ.τ.λ. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι τα έργα αυτά δεν έχουν επιπτώσεις στο περιβάλλον.
Για να περιοριστούν αυτές οι επιπτώσεις, συντάσσονται μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων, με βάση τις οποίες οι αρμόδιες αρχές θέτουν κάποιους όρους- περιορισμούς για την κατασκευή και λειτουργία κάθε τεχνικού έργου. Από τη στιγμή που ο εργολήπτης αποδεχθεί την έγκριση περιβαλλοντικών όρων, το έργο αδειοδοτείται κατασκευάζεται και λειτουργεί.
















Εικόνα 1 Αυγερινιώτες στο Πετρογέφυρο τον Αύγουστο του '58. Φωτογραφία από το αρχείο του Πέτρου Βαρσάμη, τραβηγμένη από συγχωριανούς τους που ψάρευαν σε κλάδο του Λασπορέματος, παραπόταμο του Πραμόριτσα.


Ένας συνήθης περιβαλλοντικός όρος που τίθεται για τα φράγματα, είναι ότι πρέπει πάντα να αφήνουν κάποια ποσότητα νερού ελεύθερο, ώστε και τα οφέλη του έργου να απολαμβάνουμε, και το οικοσύστημα να προσαρμόζεται και να μη ρημάζει. Πιο απλά, προσαρμογή του παραποτάμιου οικοσυστήματος σημαίνει ότι άνθρωποι, ψάρια, ζώα, πουλιά και φυτά που ζουν στα κατάντη του ποταμού (μετά το φράγμα), μαθαίνουν να ζουν με λιγότερο νερό, ή αντικαθίστανται ομαλά από άλλες μονάδες και είδη που τα καταφέρνουν καλύτερα στις νέες συνθήκες. Αυτό το ελάχιστο νερό που χρειάζεται το οικοσύστημα για να μην καταρρεύσει, ονομάζεται «ελάχιστη οικολογική παροχή νερού» και ισούται με το 30% της μέσης παροχής των θερινών μηνών σε περιπτώσεις που το κατάντη οικοσύστημα δε θεωρείται ευαίσθητο αλλά σχετικά ανθεκτικό, όπως στην περίπτωση του Πραμόριτσα.











Εικόνα 2 Το Πετρογέφυρο στην Τριάδα το 1989. Με την άνοδο της θερμοκρασίας και τις ξηρασίες που ακολούθησαν γεφυρώνει μόνο χόρτα (Φωτο: "Μακεδονικά Γεφύρια" Γ.Π. Τσότσος).


Η ελάχιστη οικολογική παροχή, ήταν ένας από τους 37 περιβαλλοντικούς όρους που τεθήκαν από τη Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος στην κατασκευή και λειτουργία του φράγματος του Πραμόριτσα στην Κοινότητα Πενταλόφου. Πιο συγκεκριμένα ο όρος 24 αναφέρει: «Ορθολογική χρήση του νερού του ταμιευτήρα. Εξασφάλιση μιας οικολογικά αποδεκτής μόνιμης τροφοδοσίας νερού προς τα κατάντη για τη διασφάλιση των ποτάμιων και παραποτάμιων οικοσυστημάτων ιδιαίτερα κατά τη θερινή περίοδο». Μολαταύτα, μετά την κατασκευή του φράγματος, και κατά την πλήρωση του ταμιευτήρα με νερό το περασμένο ξηρό καλοκαίρι, οι κατασκευαστές δεν άφησαν στάλα να φύγει.

Η εξήγηση που δόθηκε από τον τεχνικό σύμβουλο της Νομαρχίας, που στην προκειμένη περίπτωση είναι η ΔΕΗ ΑΕ, ήταν η εξής : Πρώτον, ότι κάτι τέτοιο δεν προβλέπονταν στην μελέτη του έργου. Δεύτερον ότι με βάση τη διεθνή πρακτική η οικολογική ροή διασφαλίζεται μετά την πλήρωση του ταμιευτήρα ενώ στη φάση της πλήρωσης δεν προβλέπεται, (δηλαδή το ποτάμι τροφοδοτείται μετά το φράγμα μόνο με τα νερά των ρεμμάτων, εάν υπάρχουν και εφόσον βρέξει). Και τρίτον, ότι ακόμη και να το αποφασίζαμε τώρα αυτό, θα προκαλούσε προβλήματα στη σήραγγα του φράγματος, όπου εργάζεται κόσμος, κλπ.
Καταλαβαίνουμε ότι τα πράγματα λόγω των κλιματικών αλλαγών και της παρατεταμένης ξηρασίας είναι δύσκολα για όλους μας και, φυσικά, για τον Πραμόριτσα. Ο ταμιευτήρας γεμίζει με ρυθμό χελώνας ή είναι και τελείως στάσιμος. Τα ρέμματα, από τα οποία περιμένουμε να τονωθεί το ποτάμι μετά το φράγμα έχουν ξεραθεί και δεν μπορούν να κρατήσουν ζωντανό τον ποταμό, όπως προέβλεπαν οι μελέτες.
Τι πρέπει να γίνει όμως ; Για να γεμίσουμε τον ταμιευτήρια μια ώρα αρχύτερα και να κερδίσουμε ένα-δύο μήνες θα αφήσουμε να στεγνώσει ένας υδρολογικός σχηματισμός (με τα παρόχθια οικοσυστήματα του) χιλιάδων ετών ; Είναι αειφορική λύση αυτή ; Ως πότε θα πιπιλίζουμε την αειφορία σαν σύνθημα και θα την τσαλαπατούμε στην πράξη ;
Και πως είναι δυνατόν, να βάζουμε την οικολογική ροή σαν βασικό περιβαλλοντικό όρο στη φάση της κατασκευής κι όταν έλθει η ώρα να εφαρμόσουμε αυτόν τον όρο να λέμε ότι είναι τεχνικά αδύνατος ;
Δεν μπορούμε έστω και την ύστατη στιγμή να βρούμε μια πρόχειρη λύση ; Πόσο δύσκολο είναι να εγκαταστήσουμε μια αντλία παροχής λίγων κυβικών μέτρων / ώρα κι ένα πρόχειρο επιφανειακό δίκτυο σωλήνων ώστε το νερό να παροχετεύεται μετά τη γέφυρα; Ο Πραμόριτσας δεν είναι κάποιο τεράστιο ποτάμι ώστε να χρειάζεται πολύ νερό. Ακόμη και 3-4 τρακτέρ με τους συνήθεις σωλήνες άρδευσης θα μπορούσαν να κάνουν τη δουλειά.
Δυσκολευόμαστε να πιστέψουμε ότι απουσιάζουν οι τεχνικές λύσεις. Εκείνο που απουσιάζει είναι η περιβαλλοντική κουλτούρα στο μεγαλύτερο μέρος του κυκλώματος που ασχολειται με την κατασκευή και την επίβλεψη των έργων.

Εικόνα 3 Το γεφύρι της Τσούκας τέλη Ιουλίου 2007. Μετά τους παραποτάμους του, κι ο Πραμόριτσας κάτω έχει ήδη στερέψει παρόλο που υπάρχουν τρόποι τα φράγματα να συνυπάρξουν με το περιβάλλον.


Σε κάθε περίπτωση το συμπέρασμα είναι το ίδιο: Πέρα από τις διακηρύξεις για πράσινη και βιώσιμη ανάπτυξη και τους τόνους χαρτιού των περιβαλλοντολογικών μελετών, η τήρηση των περιβαλλοντικών δεσμεύσεων επαφίεται στη συνείδηση του κάθε κατασκευαστή και την αντίδραση (ή -εν προκειμένω- αδράνεια ) της τοπικής κοινωνίας .

Κοζάνη, 10 Οκτωβρίου 2007
ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΚΟΖΑΝΗΣ