Το Πετρογέφυρο

Το Πετρογέφυρο ή Πετσιανώτικο γεφύρι είναι χτισμένο πάνω στο χείμαρρο του Λασπορέματος, παραπόταμο του Πραμόριτσα. Συνέδεε παλιά τους οικισμούς της Μόρφης και της Τριάδος με το Τσοτύλι, αλλά εξυπηρετούσε και άλλους οικισμούς όπως τον Aυγερινό και τον Πεντάλοφο.

Εικόνα 1 Το Πετρογέφυρο στην Τριάδα την άνοιξη του 2007

Η ακριβής ημερομηνία κατασκευής του δεν είναι εξακριβωμένη, αλλά τοποθετείται στα 1810. Η παράδοση θέλει να κτίστηκε εις μνήμην του Πέτρου, ενός Διλοφίτη που πνίγηκε όταν προσπάθησε να διαβεί το ρέμα πλημμυρισμένο. Η κτίση του γεφυριού χρηματοδοτήθηκε από τον πατέρα του, μετανάστη στην Κωνσταντινούπολη. Οι μάστορες λέγεται ότι ήταν μουσουλμάνοι Βαλαάδες του Βοϊου ή Αλβανοί.

Υπάρχει και μια άλλη παράδοση που θέλει τον Πέτρο από τη Μόρφη. Αυτή η παράδοση λέει ότι μια χήρα Μορφιώτισσα με τα ορφανά της, τον Πέτρο και τη Γαλάνω, ξεκίνησαν γύρω στο 1650 για τη Βιέννη για να διεκδικήσουν την περιουσία του πατέρα τους που μόλις είχε αποβιώσει μετά από χρόνια πάροικος στην Αυστρία. Περνώντας το λασπόρεμα που εκείνη στη στιγμή είχε μεγάλη ροή, ο Πέτρος παρασύρθηκε και πνίγηκε. Η μητέρα του αργότερα χορήγησε την κατασκευή του γεφυριού, και το ονόμασε στη μνήμη του γιού της «Πετρογέφυρο».

Οι διάφορες παραλλαγές της παράδοσης δείχνουν ότι πρέπει να υπάρχει κάποια ιστορική βάση, αν και πιο πιθανή είναι η πρώτη εκδοχή. Η δεύτερη εκδοχή της παράδοσης μάλλον δεν ευσταθεί τουλάχιστον ως προς την ημερομηνία. Το 1650 υπήρχε μόνο το Βυζαντινό γεφύρι των Πύργων σε ολόκληρο το Νομό Κοζάνης. Δεν είναι δυνατόν να έμεναν αγεφύρωτα ποτάμια όπως ο Αλιάκμονας και ο Πραμόριτσας και να γεφυρώνονταν ένα ρέμα.

Εικόνα 2 Άποψη του γεφυριού. Από την πεζοπορική διαδρομή Τριάδα – Πετρογέφυρο

Παρά την κομψή κατασκευή του, το γεφύρι δεν ήταν αρκετά ανθεκτικό. Εκτός από τα τόξα του, η υπόλοιπη κατασκευή έγινε με ακατέργαστους λίθους χωρίς συνδετικό υλικό. Έτσι ο πανδαμάτορας χρόνος αλλά και οι χρυσοθήρες του προκάλεσαν αρκετές φθορές. Μεταπολεμικά ήταν αρκετά διαδεδομένη η «πληροφορία» ότι υπάρχουν λίρες «στο γεφύρι με τα τρία τόξα». Κατά πόσο ή πληροφορία ανταποκρινόταν στην πραγματικότητα και δεν ήταν ένας από τους εκατοντάδες μύθους, που διέδιδαν επιτήδειοι για να εκμεταλλεύονται αφελείς, δεν απασχόλησε τους φιλόδοξους «χρυσοθήρες» και μέχρι το 1994 έκαναν το γεφύρι… σουρωτήρι.

Το Πετρογέφυρο επισκευάστηκε το 1965 και το 1996. Στην τελευταία επισκευή χρησιμοποιήθηκαν δομικοί λίθοι από το τοπικό πέτρωμα και στεγανωτικά μάζας στη διάβαση. Η επισκευή περιλάμβανε αναστήλωση ολόκληρων τμημάτων και την αρμολόγηση των ασύνδετων δομικών λίθων, έτσι ώστε σήμερα η γέφυρα να είναι σε καλύτερη στατική κατάσταση από όταν πρωτοκατασκευάστηκε χωρίς να έχει αλλάξει ουσιαστικά η αρχική μορφή της.

Σήμερα, εκατόν ενενηντα οκτώ (198) έτη μετά την κατασκευή του, το Πετρογέφυρο θυμίζει σε όλους την τέχνη και την αισθητική των Βαλκάνιων χτιστών. Μας πηγαίνει νοερά πίσω στους κινδύνους που είχε τότε ένα ταξίδι από την Πίνδο στην Κωνσταντινούπολη, στον πλούτο των Δυτικομακεδόνων μεταναστών και στην ισχυρή πεποίθηση τους ότι τα κοινωφελή έργα εξιλέωναν τις ψυχές των δικών τους. Μας θυμίζει επίσης την αγάπη των νεώτερων μεταναστών για τα μνημεία των προγόνων τους, αλλά και την υστερία για λίρες που κατέλαβε μεταπολεμικά ορισμένους απαίδευτους τυχοδιώκτες , η μανία των οποίων στοίχισε πολύ σε μνημεία στη Βόρεια Ελλάδα.

Το Πετρογέφυρο στέκεται σε άριστη κατάσταση σε μια όμορφη τοποθεσία σε απόσταση δύο χιλιομέτρων από τον οικισμό της Τριάδας στο Δήμο Τσοτυλίου. Αν και η πρόσβαση είναι εφικτή με όχημα 4 Χ 4 οι πολλές διακλαδώσεις των αγροτικών δρόμων κάνουν την επίσκεψη δύσκολη χωρίς οδηγό. Για να γίνει λοιπόν το μνημείο επισκέψιμο η Οικολογική Κίνηση Κοζάνης το περασμένο καλοκαίρι σηματοδότησε τη διαδρομή μέσω της οποίας μπορεί κάποιος να φτάσει στο Πετρογέφυρο από την πλατεία της Τριάδας σε 45’ περνώντας μέσα από δρυοδάση και αγρούς.

Κοζάνη, Φεβρουάριος 2008

Οικολογική Κίνηση Κοζάνης