Προτάσεις της Οικολογικής Κίνησης για τον Πόρο Ανάπτυξης
Σε προηγούμενο δημοσίευμα μας, (20 Οκτ. 2007), αναφερθήκαμε στη φιλοσοφία που πρέπει να διέπει τη διαχείριση του Πόρου Ανάπτυξης και τονίσαμε ότι οι χρηματοδοτήσεις πρέπει να κατευθύνονται κυρίως σε έργα περιβαλλοντικής αναβάθμισης και ποιότητας ζωής. Επίσης τονίσαμε, για άλλη μια φορά, ότι ο Πόρος από την πρώτη μέρα κιόλας είχε εκτροχιαστεί, αφού χρησιμοποιήθηκε σε εργαλείο παραγοντισμού και μικροπολιτικής, κι ότι παρά τις όποιες διορθωτικές κινήσεις απέχει πολύ από τον πραγματικό του ρόλο.
Σήμερα επανερχόμαστε στο θέμα αντιπροτείνοντας μια σειρά δράσεων – προγραμμάτων που μπορούν να χρηματοδοτηθούν από το Ειδικό Αναπτυξιακό Πρόγραμμα του Πόρου (ΕΑΠ) της περιόδου 2007-2011. Οι προτάσεις αυτές διατυπώνονται εδώ περιληπτικά. Θα κατατεθούν πιο αναλυτικά στην Επιτροπή Σύνταξης του ΕΑΠ (ΑΝΚΟ). Ελπίζουμε οι περισσότερες να υιοθετηθούν και να ευρεθούν οι κατάλληλοι φορείς (Δήμοι, κλπ) να τις αναλάβουν ως φορείς υλοποίησης.
Στο πλαίσιο του παγκόσμιου αγώνα για τις κλιματικές αλλαγές και της σταδιακής απεξάρτησης από τα «βρώμικα» ορυκτά καύσιμα (λιγνίτης, πετρέλαιο) προτείνουμε :
1.1 Χρηματοδότηση ενεργειακών μελετών για νέα Δημοτικά και Δημόσια κτίρια, τα οποία θα επιτυγχάνουν εξοικονόμηση ενέργειας τουλάχιστον 40 %. Ήδη η ΕΕ έχει εκδώσει σχετική οδηγία, που εφαρμόζεται από πολλές χώρες μεγάλης ηλιοφάνειας (Ισπανία, Πορτογαλία), οι οποίες πετυχαίνουν εξοικονόμηση 30-70 % στα κτίρια. (Η Ελλάδα ως συνήθως καθυστερεί απελπιστικά). Επίσης μπορούν να χρηματοδοτηθούν και οι αντίστοιχες εγκαταστάσεις, εφόσον αφαιρεθεί το ποσοστό χρηματοδότησης από άλλα προγράμματα (πχ αναπτυξιακός νόμος). Στο ίδιο πλαίσιο μπορούν να χρηματοδοτηθούν μελέτες εξοικονόμησης ηλεκτροφωτισμού οδών, πάρκων, πλατειών.
Φορείς υλοποίησης : Όλοι οι Δήμοι , Νομαρχία, Υπηρεσίες.
1.2 Την κατασκευή στη λίμνη Πολυφύτου πρότυπου βιοκλιματικού κτιρίου, με οικολογικά υλικά και με ενεργειακή αυτάρκεια. Μπορεί να στεγάσει Κέντρο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης του Αλιάκμονα και μικρό μουσείο της ιστορικής πορείας των παραποτάμιων οικισμών, Σταθμό περίθαλψης άγριων πτηνών και ζώων συνδεμένο με Παρατηρητήριο ορνιθοπανίδας, εκθετήριο κρασιών και άλλων τοπικών προϊόντων, εκπαιδευτικό εργαστήριο με απλά συστήματα παραγωγής ήπιων μορφών ενέργειας για επίδειξη σε μαθητές, κλπ. Επισκέψιμο από σχολεία , συλλόγους , τουριστικές ομάδες.
Φορέας υλοποίησης. Παραλίμνιοι Δήμοι. Συνεργαζόμενοι: Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Βελβενδού , Οικολογική Κίνηση Κοζάνης
1.2 Ερευνητικά προγράμματα για Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και Ατμοσφαιρική Ρύπανση .
Ήδη τα Ανώτατα Ιδρύματα της Δυτικής Μακεδονίας «τρέχουν» ανάλογα προγράμματα και διαθέτουν εμπειρία και εξοπλισμό. Μπορούν συνεπώς να χρηματοδοτηθούν για νέες ερευνητικές προτάσεις, όπως «πρόγνωση και πρόληψη επεισοδίων ρύπανσης», εφαρμογές βιομάζας (με χρήση σιτοκαλαμιών που καίγονται στα χωράφια και ρυπαίνουν) , κλπ
Φορείς υλοποίησης : ΤΕΙ – Πανεπιστήμιο.
Στο ίδιο πλαίσιο μπορεί να εξετασθεί η δυνατότητα χρηματοδότησης μικρών φωτοβολταικών αυτοπαραγωγών (για οικιακή χρήση), αρχικά τουλάχιστον σε Σχολικά Ιδρύματα και Καταφύγια Ορειβατικών Συλλόγων.
Μείωση απορριμμάτων με ανακύκλωση – κομποστοποίηση.
2.1 Πιλοτικό πρόγραμμα αποκεντρωμένης παραγωγής κομποστ σε μικροκλιμακα. Μελέτη δυνατοτήτων Νομού Κοζάνης, αγορά και διανομή κάδων κομποστοποίησης σε Δήμους αγροτικών και αστικών περιοχών σε χαμηλή τιμή, παρακολούθηση του έργου.
Φορέας υλοποίησης : ΔΙΑΔΥΜΑ και Αγροτικοί φορείς
2.2 Κατασκευή πιλοτικής μονάδας Μηχανικής-Βιολογικής Επεξεργασίας απορριμμάτων ΜΒΤ για παραγωγή βιοαερίου RDF με υδρόλυση του οργανικού κλάσματος και στη συνέχεια παραγωγή ενέργειας με καύση του παραγόμενου αερίου. Η ΔΙΑΔΥΜΑ βέβαια έχει το δικό της επενδυτικό πρόγραμμα για μονάδα επεξεργασίας απορριμμάτων, το οποίο είναι ακόμη σε φάση δημοπράτησης. Θα μπορούσε όμως –παράλληλα- να εμπλακεί και σε τέτοια προγράμματα, έστω σε επίπεδο εφαρμοσμένης έρευνας
Φορέας υλοποίησης : ΔΙΑΔΥΜΑ + ΤΕΙ
Όταν πολλές Ευρωπαϊκές χώρες έχουν περάσει σε νέες τεχνολογίες διαχείρισης απορριμμάτων , η Ελλάδα παραμένει στην παρωχημένη τεχνολογία των ΧΥΤΑ. Στη χωματερή δεν πρέπει να πηγαίνει κανένα «σκουπίδι», που να έχει έστω και μια θερμίδα «ζωντανή» ή ένα γραμμάριο ανακτήσιμου υλικού.
Προγράμματα αποσύνδεσης της γεωργίας από την σπατάλη φυσικών πόρων (νερού, ενέργειας), χημικών φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων.
3.1 Ενέργειες προβολής των βιολογικών και τοπικών προϊόντων. Να διερευνηθεί η δυνατότητα κατασκευής λαϊκής αγοράς βιολογικών προϊόντων σε συνεννόηση με τους βιοκαλλιεργητές. Μπορεί ακόμη να εξεταστεί ο πιο προωθημένος στόχος σκεπαστής αγοράς βιολογικών και τοπικών προϊόντων μέσα στην πόλη της Κοζάνης ή και της Πτολεμαΐδας.
Φορέας υλοποίησης : Δήμος Κοζάνης ή Πτολεμαΐδας – Αγροτικοί φορείς –βιοκαλλιεργητές
Διαχείριση νερών, παρακολούθηση και εμπλουτισμός υδροφορέων.
Πρόκειται απλά για την εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2000 για τα νερά, που έχει ήδη ενσωματώσει η Ελλάδα στην νομοθεσία της, χωρίς όμως να κάνει τίποτα σε πρακτικό επίπεδο. Επειδή το πρόβλημα στην περιοχή είναι οξυμμένο, λόγω των τεράστιων καταναλώσεων της ΔΕΗ και της καταστροφής της υπόγειας υδροφορίας από τις εξορύξεις, δεν μπορεί να αρκουμαστε στους κλασσικούς μηχανισμούς χρηματοδότησης, εθνικούς και κοινοτικούς, που συχνά σκοντάφτουν στη γραφειοκρατία. Μέσω του Πόρου μπορεί να χρηματοδοτηθεί:
4.1. Η τράπεζα υδρολογικής πληροφορίας, που καρκινοβατεί ή δομείται αποσπασματικά, και η πλήρης παρακολούθηση (monitoring) των ποιοτικών και ποσοτικών παραμέτρων των υδάτων.
4.2 Μικρά έργα προστασίας και αξιοποίησης του υδάτινου δυναμικού.
Είναι γνωστό ότι το υδατικό ισοζύγιο στη λεκάνη Κοζάνης – Πτολεμαΐδας – Αμυνταίου είναι αρνητικό. Παρόλα αυτά εξακολουθούν να προτείνονται λύσεις με μόνο κριτήριο την εντατικοποίηση των αρδεύσεων που επιδεινώνουν το πρόβλημα .
Προτείνεται μια λύση άμεσης απόδοσης που απαιτεί ήπιες και μικρές επεμβάσεις. : τα χαμηλά φράγματα ανάσχεσης της χειμαρρικής ροής προς εμπλουτισμό των υδροφόρων οριζόντων. Αυτά λειτουργούν παράλληλα και ως τεχνικά έργα διευθέτησης της κοίτης χειμάρρων, ως αντιδιαβρωτικά και ως αντιπλημμυρικά, αποτελούν δηλαδή έργα πολλαπλής χρησιμότητας. Η τεχνική έχει ήδη εφαρμοστεί με επιτυχία στη Νάξο. Για την εφαρμογή της απαιτείται εμπεριστατωμένη μελέτη καταγραφής των πηγών (και των στερεμένων), γνώση των υδροδυναμικών συνθηκών ανάπτυξης των πηγών και εντοπισμός των θέσεων εφαρμογής.
Φορείς υλοποίησης : Ν.Α Κοζάνης (ΚΕΠΕ) – Πανεπιστήμιο- ΤΕΙ – ΙΓΜΕ
Δάση – Δασικές εκτάσεις
Ο Νομός Κοζάνης είναι από τους πιο αποδασωμένους της χώρας. Ευρίσκεται κάτω από τον ελληνικό μέσο όρο δασοκάλυψης. Υπάρχουν εκτεταμένες περιοχές με υποβαθμισμένα εδάφη ή με αποψιλωμένα δάση. Τα περισσότερα βουνά του νομού είναι φαλακρά ή με αραιή βλάστηση. Οι δραστηριότητες της ΔΕΗ έχουν επιδεινώσει την κατάσταση. Συνεπώς η ανάγκη ενίσχυσης της φυσικής βλάστησης είναι επιτακτική.
Πάγια πρόταση μας ήταν η χρηματοδότηση εκτεταμένων δασώσεων - αναδασώσεων από τον πόρο ανάπτυξης με σκοπό την μακροπρόθεσμη ανόρθωση των οικοσυστημάτων στην ευρύτερη περιοχή. Αναφέρουμε τρία παραδείγματα :
5.1 Μελέτη και εφαρμογή δασώσεων – αναδασώσεων σε περιοχές γύρω από το Λιγνιτικό Κέντρο Δυτικής Μακεδονίας. Χοντρικά τα στάδια έχουν ως εξής :
>Χαρτογράφηση - αξιολόγηση της βλάστησης
>Εγκατάσταση συστήματος διαχρονικής παρακολούθησης
>Μελέτη και εκτέλεση αναδασωτικών και καλλιεργητικών εργασιών
Φορείς υλοποίησης : Ν.Α Κοζάνης- Ενεργειακοί Δήμοι- Δασαρχεία.
5.2 Τεχνητή αναδάσωση της περιοχής δυτικά του Άϊ Λια έως το Σιόποτο
Είναι και παλιά πρόταση του Δασαρχείου Κοζάνης. Καιρός να γίνει ένα φρεσκάρισμα της σχετικής μελέτης και να μπει σε εφαρμογή.
Φορείς υλοποίησης : Δήμος Κοζάνης- Δασαρχείο Κοζάνης.
5.3 Αποκατάσταση των καμένων περιοχών.
Εφόσον δεν έχουν ενταχτεί σε κάποιο πρόγραμμα ανασυγκρότησης οι καμμένες εκτάσεις των Πιερίων μπορεί να ανακάμψουν και με τη στήριξη του Πόρου. Το προτεινόμενο σχέδιο περιλαμβάνει :
Αντιπλημμυρικά έργα στην καμένη έκταση
Αντιπυρικές ζώνες
Φυσικές λιμνοδεξαμενές
Πυροφυλακια.
Εκπόνηση τοπικών σχεδίων δασοπυρόσβεσης και εκπαίδευση πληθυσμού - εθελοντών
Φορείς υλοποίησης : Δήμος Βελβενδού - Δασαρχείο.
Προστασία περιοχών φυσικού κάλλους
6.1 Εκπόνηση Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών ΕΠΜ για τις περιοχές Natura του Ν. Κοζάνης.
Οι 6 περιοχές φυσικού κάλλους του Ν. Κοζάνης, που υπάγονται σε καθεστώς διαχείρισης Natura (Άρκευθοι GR 1330003, Μπούρινος GR 1330001, Πιέρια GR 1250002, κλπ) προστατεύονται μόνο στα χαρτιά. Όσο καθυστερεί η διαχείριση τους υποβαθμίζονται και συρρικνώνονται. Αναγκαστικά θα πρέπει κι εδώ να ζητηθεί η συνδρομή του Πόρου.
Οι ΕΠΜ περιλαμβάνουν την οριοθέτηση, χωροθέτηση, καταγραφή του φυσικού και του δομημένου περιβάλλοντος, την αξιολόγηση της κατάστασης των τύπων οικοτόπων και ειδών. Στη συνέχεια την εκπόνηση ειδικών διαχειριστικών σχεδίων, στα οποία εξειδικεύονται τα αναγκαία μέτρα, προβλέπονται δράσεις, έργα και προγράμματα, οι φάσεις του κόστος, οι πηγές και οι φορείς χρηματοδότησής.
Η επιβίωση των προστατευόμενων περιοχών συνδυάζεται με την προώθηση της βιολογικής γεωργίας, οικοτουριστικών δράσεων (ορειβατικά μονοπάτια, πολιτιστικές διαδρομές) και προϋποθέτει την προστασία από πυρκαγιές,.
Φορείς υλοποίησης : Ν.Α Κοζάνης και οι κατά τόπους Δήμοι
Αποκαταστάσεις εγκαταλειμμένων λατομείων.
Σε όλο το Ν. Κοζάνης υπάρχει πληθώρα εγκατελειμένων λατομείων, σε μερικά από τα οποία η κατάσταση είναι άθλια. Με την βοήθεια του Τοπικού Πόρου μπορούν να καταγραφούν και να αρχίσουν οι αποκαταστάσεις τους. Εννοείται ότι μιλάμε για παλιά λατομεία, για τα οποία ο πρώην ιδιοκτήτης δεν έχει –με βάση το νόμο- υποχρέωση αποκατάστασης. Μερικά από αυτά βρίσκονται δίπλα ή και μέσα σε κατοικημένες περιοχές. Ενδεικτικές προτάσεις :
7.1. Το παλιό λατομείο δίπλα στη Ν. Καρδιά, όπου καταλήγουν ο όλα τα είδη των αποβλήτων: Σκουπίδια, παλιά λάστιχα, ψόφια ζώα, υγρά απόβλητα.
7.2. Το παλιό λατομείο στον Ψηλό Άϊ Λια. Kι εδώ η ιστορία είναι παλιά, όπως επίσης και οι διαμαρτυρίες των οικολογικών και ορειβατικών οργανώσεων επειδή ο ιστορικός λόφος μεταβλήθηκε σε σκουπιδότοπο – μπαζότοπο. Πλέον η απόρριψη μπάζων απαγορεύεται, αλλά παραμένει το αίτημα για καθαρισμό της ευρύτερης περιοχής και για μια ολοκληρωμένη αποκατάσταση - ανάπλαση του λατομείου και του περιβάλλοντα χώρου.
Η ανάπλαση του χώρου θα μπορούσε να συνδυαστεί με την κατασκευή ενός παραδοσιακού αγροτόσπιτου στους πρόποδες με μεγάλη αυλή και τα βοηθητικούς χώρους. Εκεί θα μπορούν να φιλοξενούνται ποικιλία εκδηλώσεων προβολής – ψυχαγωγίας, όπως ο παραδοσιακός τρύγος, η παρασκευή του τσίπουρου, το ξαναζωντάνεμα των εθίμων, κλπ. Πρόβλεψη για κατασκευή «δορυφορικών» παραδοσιακών μαγαζιών ψυχαγωγίας κατά τα πρότυπα του Μύλου της Θεσσαλονίκης, (ως ένα αντίδοτο στη μονότονη ψυχαγωγία των clubs της πόλης).
Φορείς υλοποίησης : Δήμος Κοζάνης, λοιποί ΟΤΑ
Αστικό περιβάλλον
8.1. Αγορές - ανταλλαγές οικοπέδων για δημιουργία μικρών ελεύθερων χώρου πρασίνου σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, (Κοζάνη). Η δημιουργία πάρκων (όπως αυτό στη Δαβάκη) είναι μια διέξοδος, αλλά δεν μπορεί να δώσει ανάσες στο κέντρο της πόλης και στην γύρω γειτονιές που ασφυκτιούν. Ο Πόρος κακώς μέχρι τώρα δεν χρησιμοποιήθηκε ως πολεοδομικό εργαλείο για πολεοδομικές παρεμβάσεις με ειδικά χαρακτηριστικά, οι οποίες συνάδουν με το στόχο ‘ποιότητα ζωής’. Κατά καιρούς έχουν ανακοινωθεί διάφορες τέτοιες κινήσεις (κατεδάφιση παλιών κτιρίων ΟΤΕ, ΕΓΣ), οι οποίες καθυστερούν. Καιρός να κατατεθούν κι άλλες προτάσεις ανακούφισης του κέντρου μέσω του Πόρου, αφού γίνουν οι απαραίτητες διαπραγματεύσεις με τους οικοπεδούχους.
8.2. Αγορές και ανακαινίσεις διατηρητέων ή άλλων αξιόλογων κτισμάτων. Είναι γνωστό ότι η Κοζάνη απογυμνώθηκε σχεδόν τελείως από τα μακεδονικά, τα νεοκλασικά και τα πέτρινα σπίτια της. Οι ευθύνες και οι λόγοι δεν είναι του παρόντος. Κάποια από τα εναπομείναντα σπίτια μπορεί να αγοραστούν, να ανακαινιστούν, να στεγάσουν υπηρεσίες πολιτισμού ή τουρισμού ή και συλλόγους με ανάλογη δράση, ή να μετατραπούν σε θεματικά επισκέψιμα μουσεία. Προτείνονται σε πρώτη φάση οι παλιές κατοικίες Ζώτου και Γκορτσούλη.
8.3. Κατασκευή υποδομών, που σχετίζονται με τη βιώσιμη κινητικότητα και το ποδήλατο. Επέκταση - βελτίωση των υποδομών για τον πεζό και τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Υποστήριξη τοπικών πολιτικών για τη βιώσιμη κινητικότητα και το ποδήλατο. Κατασκευή ποδηλατοδρόμων περιμετρικά των πόλεων και ειδικών διαμορφώσεων εσωτερικά για την ασφαλή και άνετη κίνηση των ποδηλατών
Φορείς υλοποίησης : Δήμος Κοζάνης, λοιποί ΟΤΑ
Πλήρης επιδημιολογική μελέτη
Οι μέχρι τώρα σχετικές μελέτες ήταν αποσπασματικές και επιφανειακές και εξέταζαν ένα μέρος των επιπτώσεων στην υγεία (πχ μόνο αναπνευστικά ή μόνο θνησιμότητα). Με το «βαρύ πυροβολικό» των ασθενειών, καρκίνους –καρδιακά, κλπ, δεν ασχολήθηκε συστηματικά κανένας. Χρειάζεται σοβαρή συσχέτιση ρύπων και ασθενειών μέσω της χρήσης νοσοκομειακών αρχείων, της χρησιμοποίησης αξιόπιστων μοντέλων της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας. Είναι απαραίτητη λοιπόν μια «Ολοκληρωμένη μελέτη επιπτώσεων της ρύπανσης στον ανθρώπινο οργανισμό, στο λεκανοπέδιο Κοζάνης – Πτολεμαΐδας» με την συμμετοχή πολλών συγγενών επιστημονικών ειδικοτήτων, ιατρικών και μη. (Επιδημιολόγοι, Πνευμονολόγοι, Αιματολόγοι, Ακτινοφυσικοί, Επιστήμονες τροφίμων, κτλ).
Κατά την άποψη μας η μελέτη αυτή πρέπει να ανατεθεί μετά από διεθνή διαγωνισμό με βάση λεπτομερειακά καθορισμένες προδιαγραφές.
Φορείς υλοποίησης : ΝΑ Κοζάνης και Ιατρικοί σύλλογοι
Δημιουργία μονάδας διαχείρισης οργανικών διαλυτών.
Οι διαλύτες αυτής της κατηγορίας (πετρελαϊκά παράγωγα, υπολείμματα βαφείων, κλπ), λόγω έλλειψης εγκαταστάσεων συλλογής και επεξεργασίας στην Ελλάδα, απορρίπτονται ανεξέλεγκτα στο περιβάλλον προκαλώντας σοβαρές επιπτώσεις ή αποστέλλονται στο εξωτερικό (μικρές ποσότητες) με πολύ ακριβό τίμημα. (Να αναφέρουμε ένα παράδειγμα. Ένα κιλό νέφτι κοστίζει 1 €, ενώ το χρησιμοποιημένο νέφτι για να σταλεί ως απόβλητο στη Γερμανία κοστίζει 2 €/κιλό + 300 € ή άδεια εξαγωγής. Είναι προφανές ότι μικρές βιοτεχνίες που χρησιμοποιούν νέφτι δεν ακολουθούν το δρόμο της – πανάκριβης – εξαγωγής, αλλά το ..φουντάρουν όπου βρουν).
Κάτω λοιπόν από ορισμένες προϋποθέσεις θα μπορούσε να εγκατασταθεί μια μικρή μονάδα διαχείρισης διαλυτών σε περιφερειακό επίπεδο, η οποία θα συνδύαζε μεθόδους ανακύκλωσης και καταστροφής σε υψηλές θερμοκρασίας.
Φορέας υλοποίησης : Τοπική ή Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση σε συνεργασία με Ιδιώτη
Σχήμα χρηματοδότησης : Ένταξη σε ευρωπαϊκό πρόγραμμα και κάλυψη της ίδιας συμμετοχής από τον Πόρο
8 Νοεμβρίου 2007
ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΚΟΖΑΝΗΣ
